İçinde bulunulan süreçte emeklilik primleri yatmadığından çalışanların da emeklilik süresi uzadı. İş kanunu, prim ödenmeyen günler için borölanma imkanı da tanımıyor. Çalışanların durumu merak edilirken Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan, milyonlarca çalışan tarafından merak edilen pandemi sürecinde emeklilik konusuna açıklık getirdi.
Noyan Doğan'ın yazısı şu şekilde:
Kısa çalışma ödeneğinin emeklilik süresine etkisi konusunda okuyuculardan çokça soru alıyorum. Sadece kısa çalışma ödeneği değil, işvereni tarafından ücretsiz izne çıkartılarak nakdi ücret desteği alanlardan da benzer sorular geliyor. Koronavirüs önlemleri kapsamında mart ayının sonlarında hem çalışanları hem de işverenleri desteklemek için çalışanlara kısa çalışma ödeneği ödenmeye başladı. Kısa çalışma ödemesinin süresi ise 3 aydı ve haziran sonunda bitti. Ancak salgın nedeniyle bu süre önce temmuz ayına, son düzenlemeyle de ağustos ayı ortasına kadar uzatıldı. Bu kapsamda beş aydır işletmeler kısa çalışma ödeneğinden yararlanıyor, bu işyerlerinde çalışanlara da beş aya yakındır İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılıyor. Benzer durum ücretsiz izne ayrılanlara ödenen nakdi ücret desteği için de geçerli. Kısa çalışma ödeneğinden yararlananların sayısı 3.5 milyonun üzerinde, nakdi ücret desteğinden yararlananların sayısı da 1.7 milyonu üzerinde. İşte bu 5.2 milyon kişi, emeklilik konusunda endişeli. Peki, endişe ne?
PRİMLER YATMADI, EMEKLİLİK UZADI
Okuyuculardan gelen sorulara bakıyorum; kimileri kısa çalışma ödeneği süresince emeklilik primlerinin yatmadığını, bu durumun emeklilik süresini uzatıp uzatmayacağını soruyor. Kimileri ise, prim yatmayan sürelerin ileride borçlanılıp borçlanılamayacağını merak ediyor. Gerek kısa çalışma ödeneği alanlar, gerekse de nakdi ücret desteğinden yararlananlar bu endişelerinde haklı. Çünkü bu süreçte emeklilik primleri, bir başka ifadeyle de malullük, yaşlılık, ölüm primleri yatmıyor. Şöyle anlatayım. Salgın döneminde kimi işyerleri faaliyetini tamamen durdurdu, çalışanlar da kısa çalışma ödeneği aldı ve bu sürede çalışanların emeklilik primleri yatmadı. Kimi işyerleri ise kısa çalışma ödeneği alabilmek için haftalık çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azalttı ve bir ay içinde çalışılmayan günler için kısa çalışma ödeneği alındı, çalışılan günler için de işveren çalışanına hem maaş yatırdı hem de sadece çalışılan günlerin emeklilik primlerini ödedi.
Örneğin, işyeri kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak için faaliyetini azaltmışsa ve 30 gün içinde sadece 10 gün çalışılmışsa; çalışan 20 günün parasını kısa çalışma ödeneğinden aldı, kalan 10 gün için de işverenden maaşını aldı, işveren de 10 günlük prim yatırdı. Bu da çalışanın bir ay içinde 20 gün priminin yatmadığı anlamına gelir. İşyeri kısa çalışma ödeneğinden 3 ay yararlanmışsa, 3 ay içinde de çalışanın 60 gün primi yatmaz. Bu durum da çalışanın emeklilik süresini etkiler ve daha geç emekli olmasına neden olur. Aynı durum nakdi ücret desteği alanlar için de geçerli; emeklilik primleri yatmadığı için emeklilik süresi uzar.
YAŞI BEKLEYENLER İÇİN SORUN YOK
Eğer çalışanın emeklilik için prim gün sayısı sorunu yoksa, prim gün sayısı fazlaysa, emeklilik için yaşı bekliyorsa kısa çalışma ödeneği veya nakdi ücret desteğinden dolayı eksik prim yatması sorun olmaz. Ama çalışanın emeklilik için yaşı tutuyorsa, prim gün sayısı eksikse; işte o zaman kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresi büyük sorun olur, çalışanın emekli olma süresi uzar. Sadece çalışan değil bu durum çalışanın eş, çocuk gibi hak sahiplerini de etkiler.
Peki, prim yatırılmayan süreler borçlanılarak, tamamlanabilir mi? Maalesef, iş kanunu, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği süresince ödenmeyen primler için çalışanlara bu primleri borçlanarak ödeme imkanı tanımıyor. Bunun için yasal düzenleme yapılıp, kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteğinin borçlanabilecek süreler içine eklenmesi gerekir. Böyle bir yasal düzenleme gündemde mi? Şimdilik değil. Hal böyle olunca da çalışanların, emekli olabilmesi için, prim ödenmeyen süre kadar çalışması gerekir.
DOĞUM VE ASKERLİK BORÇLANMASI YAPILARAK PRİM GÜN SAYILARI ARTIRILABİLİR
Kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği alan ve bu sürelerde emeklilik primleri yatmayıp da emeklilik süresi uzayanlar ne yapmalı? Her ne kadar kısa çalışma ve nakdi ücret desteği süreleri için borçlanma imkanı olmasa da iş kanunu emeklilik için prim gün sayısı yetmeyenler için borçlanma imkanı tanıyor. Nedir bunlar? Çalışan kadınlar doğum borçlanması, erkekler de askerlik borçlanması yaparak prim gün sayılarını artırabilirler. Aynı şekilde er, erbaş, yedek subay okulunda geçen süreler de borçlanılabilir.
